Çatı Nedir? Çatı Çeşitleri Nelerdir?
Herhangi bir binanın sıcak/soğuk hava şartlarından korunması için yapılan en üst bölüme çatı denir. Çatılar çoğunlukla kiremitle izole edilir. Binaların en üst katında bordo ya da kahverengi renklerde genel olarak üçgen şekilde gözüken yapılar çatıdır. Çatılar binalara gelebilecek kar, kar suyu, rüzgar basıncı, yağmur, güneş ışınları ve dolu gibi zararlı etkilerden binayı korur. Kişilerin yaşadığı iklim, ülke ve şehir özelliklerine göre çatı yapıları değişebilir. Dünyadaki çeşitli bölgelerde; malzeme imkanları, kültürel etmenler, iklim ve coğrafi koşullar çatı tercihinde göz ardı edilemez farklılıklardır. Örneğin ülkemizde çok sıcak bir şehir olan Mardin ilimizle çok yağış alan ilimiz Trabzon'daki çatı çeşitleri birbirinden farklıdır. Genellikle Mardin evlerinin çatıları kiremitsiz dümdüz, üzerine yatak, koltuk vb. konabilecek şekilde yapılırken Trabzon evlerinde özel kiremitler ve çatı türleri kullanılıyor. Bunun nedeni de iklim olarak karşımıza çıkıyor.
Kar yağışının yoğun olduğu soğuk havaya sahip iklimlerde çatılar mutlaka dik olarak tasarlanıyor. Ayrıca bu çatılarda kiremit de kullanılıyor. Güneşin çok fazla etki ettiği sıcak güney bölgelerde ise düz ve kiremitsiz çatılar yapılıyor. Hatta bu yapılara çatı yerine teras da deniliyor. Bazı bölgelerde çatı yiyecek kurutmak ya da sıcak günlerde uyumak için de kullanılabiliyor. Burada çatının korumak yerine işlevsel olması amaçlanıyor.
Herhangi bir şehirde yürürlükte olan yasalar ve imar planları da çatı tiplerini etkileyen faktörlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Yerel yönetimin belirlediği bir çatı eğimi koşulu varsa buna göre bina planı yapılır. Yasalara göre çatı yapmak zorunlu değildir. Fakat binanın üst sınırı denilen yeri çatı belirlediği için çoğu insan çatı kullanımını tercih eder.
Mekan tasarımı aracılığı ile binanın nasıl bir çatıya sahip olması gerektiği belirlenir. Çatıdaki genel konsept ise bina tasarımı sayesinde kararlaştırılır. Binada çatı arasının kullanılıp kullanılmayacağı tasarım aşamasında planlanmalıdır. Örtü malzemesi ve çatının taşıyıcı sistemi gibi etmenler de tasarımın aşamasında karar verilmesi gereken etmenlerdir.
Farklı Çatı Seçeneklerinde Tercih
Tüm dünyada teknolojinin gelişmesiyle beraber çatı çeşitleri de gelişmeye başladı. Her türlü iklim ve coğrafi şartta dayanıklık sağlayacak çatı tipleri üretiliyor. Yeni yapı elemanlarında eğilim, teknolojik kavramlar ve örtü malzemeleri her türlü coğrafi zorluğun üstesinden gelebilecek şekilde tasarlandı. Böylece çatı tiplerinde evrensel bir süreç başladı ve mimariye yeni bir soluk geldi.
Bazı binalarda özellikle çatı katı olarak adlandırılan katlar daha tercih edilir hale geldi. Bu katların tasarım olarak daha çok göze hitap etmesi, aynı zamanda teras olarak da kullanılabilmesi, manzara görme olanağı ve mahremiyet sağlama etkisi nedeniyle çatı katları yaşamak için seçilebilir. Teras çatılarında eğimi az olan yerler modern mimarlık anlayışıyla teras bahçesi olabilir.
Çatı Çeşitleri Nelerdir?
Malzemelerine göre çatılar; metal, kagir ve ahşaptır. Metal çatılar; doğa olaylarının gösterdiği etkilere karşı daha fazla güvenilir ve dayanıklıdır. Ayrıca kurulum olarak da pratiktir. Kagir çatılar; taş ya da betonarme gibi malzemelerin yığma gibi dizilmesiyle oluşur. Ahşap çatılar en yaygın olan çatı türlerinden biridir. Son derecede ekonomiktir. Ahşap çubukların birleştirilip kafes şeklini almasıyla düzenlenir.
Şekillerine bağlı olarak çatı çeşitleri farklı isimlerde adlandırılabilir. Asimetrik çatı, beşik çatı, teras ya da düz çatı, testere çatı, dört yüzeyli çolak veya kırma çatı, konik çatılar, kubbe çatı, mansard çatı, çadır veya pramidal çatılar, bazilik çatı, kule çatı, soğan çatı, geniş tonoz çatı, tonoz çatı, sivri tonoz çatı bu isimlerden sayılabilir. Asimetrik çatı, her yüzeyi farklı büyüklükte ve eğimde olan çatılardır. Beşik çatı, iki yöne kırılım yaparak oluşan çatıdır. Yağmurun fazla olduğu bölgelerde suyun direkt yere inmesi için kullanılır. Teras ya da düz çatı, genellikle fabrikalarda ya da iş yerlerinde kullanılsa da konutlarda da kullanılır. Yüzeyde biriken su bu çatı sayesinde kontrollü şekilde yere iner. Son yıllarda düz çatılarda yapılan yeşillik çalışmaları sayesinde burada farklı ve modern bir hava yakalanmıştır. Bazı düz çatılarda havuz kullananlar dahi vardır. Testere çatı, ilk bakıldığında testerenin görüntüsünü andırdığı için bu ismi almıştır. Genellikle sanayilerde tasarlansa da konutlarda da tercih edilebilir.
Dört yüzeyli çolak veya kırma çatı, mektup zarfını hatırlatan bir görüntüye sahiptir. Çolak kelimesi bir tarafın diğer taraftan daha kısa ya da daha uzun olması anlamına gelir. Bu çatı tipinde iki yüzey kısa, iki yüzey de uzundur. Konik çatı, yuvarlak yüzeyin üstünde yuvarlak saçakla başlayarak gittikçe sivri bir yüzeye sahip olan çatıdır. Genellikle cami minarelerinde görülebilir. Kubbe çatı, yarım küre kesitleri olan çatılardır. Camilerin merkez çatılarında veya kiliselerde görülebilir. Mansard çatı, çatı arasındaki kullanımı en fazla noktaya taşıyan çatı tipidir. Çatı katını en ergonomik şekilde kullanmak isteyenler bu çatı şeklini tercih edebilir. Çadır veya pramidal çatılar, binanın dört köşesinden gelen kalasların kare şeklinde birleşmesiyle oluşturulur.
Bazilik çatı, ara duvar pencerelerinin kullanıldığı çatı türüdür. Yüksek ve dar bir beşik çatının daha geniş bir beşik çatıyı yırtmasıyla oluşur. İki yapının arasında kalan kot ara duvarla kapatılır. Kule çatı, silindir şeklinde gözüken bir yapının eğimli ve dik bir noktada birleşmesiyle oluşur. Bu tip çatıya Galata Kulesi örnek verilebilir. Soğan çatı, silindir ya da dikdörtgen şeklinde bir çatının soğan görüntüsünde oluşmasını tasarlayan yapıdır. Genellikle saraylarda ve çeşmelerde tercih edilir.
Geniş tonoz çatı, geniş açıdan bakıldığında yay şeklinde görülen çatı türüdür. Hafifçe dış bükey bir formu vardır. Tonoz çatı, kesiti yarım daire şeklinde olan çatılardır. Çoğunlukla dini yapılarda kullanılır. Fabrikalarda da sıklıkla kullanılırken son zamanlarda konut binalarında da kullanımı yaygınlaşmıştır. Sivri tonoz çatı, iki yüzeyi kavisli gelen bir beşik çatı stilidir. Bu çatıya tonoz çatı tipi ile monoz çatı tipinin birleştirilmesi de denilebilir.
Eğimlerine göre çatılar; tek yöne eğimli veya sundurma çatılar, iki yöne eğimli veya beşik çatılar, çok yöne eğimli veya kırma çatılar ve düz/teras çatılardır. Sundurma çatılar; tek akıntı yüzeyi, olan bir duvara ya da binaya bitişik olan alanı dış etkenlere karşı koruyan çatıdır. Genellikle veranda ve teras kullanan evlerde sıklıkla tercih edilir. Beşik çatıda iki yöne eğim vardır. Bu çatının eğimli olan iki yüzü, tepe noktasında yere paralel olan bir kalas yardımıyla birleştirilir. Tepe noktasında yer alan kalasa mahya denilir. Mahya çoğunlukla yataydır ve dik gelen iki kalkan duvarının birleşmesiyle oluşur.
Örtülerine göre çatılar; kiremit çatılar, metal kaplamalar ve oluklu levha örtülü çatılardır. Kiremit çatılar; beton kiremit, marsilya tipi kiremit, alaturka tipi kiremit ve valensiya tipi kiremit olarak en az dörde ayrılır. Beton kiremit; yoğun rüzgar görülen yerlerde sıklıkla kullanılır. Marsilya kiremit, %33 eğimi olan kiremittir. Çok kolay döşeme imkanı olduğu için tercih edilir. Ayrıca ilk kiremitlerdendir. Alaturka kiremit %25 eğimi olan kiremittir. Doğal görünümü ve pratik döşeme olanağı için tercih edilir. Son olarak valensiya kiremit kullanışlığı ile öne çıkar. Kilit sistemine sahip olmasıyla her iklimde kolayca kullanılabilir ve rahatça tercih edilebilir.
hay good